Μιλώντας για τη δυσγραφία, αξίζει κανείς να αναφερθεί πρώτα στη ικανότητα για γραφή, η οποία είναι μια βασική δεξιότητα των παιδιών σχολικής ηλικίας, τα οποία περνούν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του χρόνου τους στο σχολείο γράφοντας. Είναι ένα εργαλείο επικοινωνίας και παρέχει ένα μέσο για την προβολή σκέψεων, συναισθημάτων και ιδεών.
Παρόλο που η χρήση των υπολογιστών επιτρέπει στους μαθητές να πληκτρολογήσουν γράμματα και εκθέσεις, το εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στο χειρόγραφο κατά την συγγραφή εκθέσεων, τη συμπλήρωση φυλλαδίων και ασκήσεων, την συμμετοχή σε εξετάσεις, την τήρηση προσωπικών σημειώσεων, την αντιγραφή από τον πίνακα, τον υπολογισμό μαθηματικών πράξεων… Η γραφή είναι κάτι παραπάνω από μια κινητική δεξιότητα. Πιο συγκεκριμένα, απαιτεί την σύνδεση του ονόματος ή της “φωνής” του γράμματος με τη μορφή του καθώς και την ανάκληση μιας καθαρής εικόνας της μορφής του από μνήμης. Ακολουθεί η ικανότητα για εκτέλεση του κινητικού προτύπου που χρειάζεται για την παραγωγή της μορφής αυτής. Είναι στην ουσία, μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί την σύνθεση δεξιοτήτων μνήμης, οργάνωσης, επίλυσης προβλήματος, γλωσσικής και αναγνωστικής ικανότητας καθώς και γραφοκινητικής λειτουργίας (Schneck & Amundson, 2010).
Για κάποια παιδιά, η γραφή και οι μηχανισμοί που κρύβει πίσω της είναι μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία. Όλα τα παιδιά μικρής ηλικίας δυσκολεύονται σε ένα βαθμό όταν ξεκινούν να γράφουν αλλά στις περιπτώσεις που οι δυσκολίες επιμένουν και τα γραπτά του παιδιού παραμένουν “ακατάστατα”, τότε αυτό μπορεί να οφείλεται στη δυσγραφία, η οποία ανήκει στις μαθησιακές δυσκολίες (Bhandari, 2016). Για τα παιδιά με δυσγραφία, το να κρατούν το μολύβι και να οργανώνουν τα γράμματα στη γραμμή είναι δύσκολο και τα χειρόγραφά τους συνήθως είναι ακατάστατα. Αρκετά από αυτά τα παιδιά δυσκολεύονται και με την ορθογραφία και με την τοποθέτηση των σκέψεων τους στο χαρτί. Οι Hamstra-Bletz και Blote (1993) ορίζουν τη «δυσγραφία» ως διαταραχή ή δυσκολία στην παραγωγή γραπτού λόγου που έχει να κάνει με τους μηχανισμούς της γραφής. Παρακάτω αναφέρονται κάποιες από τις ενδείξεις και τα συμπτώματα της δυσγραφίας όσο το παιδί αλλά και οι σχολικές απαιτήσεις μεγαλώνουν (The Understood Team, 2014):
Δυσκολία με την κινητική απαίτηση της γραφής. Τα παιδιά με δυσγραφία δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν τους μικρούς μύες της άκρας χείρας που είναι απαραίτητοι για τη γραφή. Έτσι στο σπίτι μπορεί να παρατηρήσετε μια άβολη λαβή του μολυβιού και στο σχολείο το παιδί μπορεί παραπονιέται ότι η γραφή και η ζωγραφική κουράζουν το χέρι του.
Δυσκολία στην αντιγραφή γραμμών και σχημάτων. Στο σπίτι μπορεί να παρατηρήσετε ότι δυσκολεύεται να κάνει προγραφικές δραστηριότητες όπως το να ενώνει τελίτσες και στο σχολείο συχνά βγαίνει έξω από τις γραμμές και τα περιγράμματα όταν γράφει ή ζωγραφίζει.
Κουράζεται γρήγορα όταν γράφει ή ζωγραφίζει. Τα παιδιά με δυσγραφία αποθαρρύνονται από τη γραφική και τη ζωγραφική τους απόδοση με αποτέλεσμα να μην προτιμούν να χρωματίζουν βιβλία ζωγραφικής στο σπίτι και μπορεί να κινούνται συνεχώς όταν γράφουν ή ζωγραφίζουν στο σχολείο γιατί δεν νοιώθουν άνετα. Στην πορεία, και όσο οι σχολικές απαιτήσεις αυξάνονται, το παιδί ξεκινά να αποφεύγει τις γραπτές ασκήσεις ή φέρνει στο σπίτι μη ολοκληρωμένες από το σχολείο γραπτές εργασίες είτε επειδή δεν πρόλαβε είτε επειδή αποσύρεται λόγω κούρασης.
Δυσκολίες στην ορθογραφία. Στο σπίτι μπορεί να παρατηρήσετε ορθογραφικά λάθη ακόμη και σε πολύ συχνά απαντώμενες λέξεις και στο σχολείο ενδέχεται να γράφει την ίδια λέξη με διαφορετική ορθογραφία ακόμη και μέσα στην ίδια σελίδα.
To γράψιμο τους είναι ακατάστατο. Τα παιδιά με δυσγραφία αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις χωρικές δεξιότητες που απαιτούνται για τη γραφή (π,χ κατάλληλα κενά ανάμεσα στις λέξεις, ομοιομορφία μεγέθους γραμμάτων κλπ). Έτσι το παιδί μπορεί να δυσκολεύεται να διαβάσει τι έγραψε το ίδιο και συχνά τα τετράδιά του έχουν πολλά σβησίματα με γόμα.
Δυσκολία στην σωστή χρήση πεζών και κεφαλαίων. Τα παιδιά με δυσγραφία συχνά έχουν δυσκολίες στην εργαζόμενη μνήμη γεγονός που επηρεάζει την ικανότητα τους να θυμούνται τους κανόνες. Έτσι μπορεί να χρησιμοποιούν κεφαλαία γράμματα μέσα στις λέξεις ή να να παραλείπουν τόνους και σημεία στίξης.
Δυσκολία στο να μεταφέρει τις σκέψεις του στο χαρτί. Ακόμη και όταν μπορεί να μεταφέρει σκέψεις και ιστορίες προφορικά, δυσκολεύεται να τις καταγράψει, με αποτέλεσμα να παραλείπει λέξεις ή και προτάσεις από το κείμενο του καθώς ο “αγώνας” του κατά τη γραφή του αποσπά την προσοχή.
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, οι δυσκολίες του παιδιού με δυσγραφία γίνονται ολοένα και πιο συνθέτες όσο αυξάνονται και οι απαιτήσεις του σχολείου. To γεγονός αυτό φαίνεται να επηρεάζει αρκετά την ανάπτυξη αλλά και συμμετοχή του παιδιού στο ρόλο του μαθητή. Σκεπτόμενοι, τους περιορισμούς του χρόνου κατά τη διάρκεια του μαθήματος, οι δάσκαλοι μπορεί να πιέζουν τα παιδιά να ολοκληρώσουν μια γραπτή εργασία, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά που έχουν ήδη ολοκληρώσει την εργασία τους θα πρέπει να περιμένουν. Όταν το παιδί με δυσγραφία συγκρίνει την επίδοσή του με αυτή των υπόλοιπων παιδιών μέσα στην τάξη αποθαρρύνεται. Τα παιδιά έχει φανεί πως αντιλαμβάνονται την δυσκολία τους και μάλιστα επηρεάζονται αρκετά από την κριτική των δασκάλων και των συνομηλίκων τους, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν τις γραπτές εργασίες και με αυτόν τον τρόπο να μειώνεται ολοένα και περισσότερο η ακαδημαϊκή τους απόδοση (Engel-Yeger, Nagauker-Yanuv, & Rosenblum, 2009).
Είναι πολύ σημαντικό για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να κατανοήσουν ότι ένα παιδί που γράφει ακατάστατα ή πολύ αργά, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν προσπαθεί αρκετά. Για τα παιδιά με δυσγραφία, το γράψιμο είναι όπως προαναφέρθηκε μια εξαιρετικά απαιτητική διαδικασία και αν δεν δεχτούν βοήθεια δυσκολεύονται σημαντικά κατά την διάρκεια του σχολείου. Ενθαρρύνεται και επιβραβεύστε τις προσπάθειες του παιδιού και δώστε κίνητρα για εξάσκηση στη γραφή. Σε περίπτωση που εντοπίσετε ότι οι δυσκολίες του παιδιού επιμένουν, αναζητήστε βοήθεια από τους ειδικούς. Η αναζήτηση βοήθειας στα αρχικά στάδια επιτρέπει στα παιδιά να επιτύχουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους και να εμπλακούν πιο ενεργητικά και πιο αποτελεσματικά στο ρόλο του μαθητή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Bhandari, S. (2014). What is dysgraphia? What should I do if my child has it? Retrieved from: http://www.webmd.com/add-adhd/dysgraphia-facts#1.
Engel-Yeger, B., Nagauker-Yanuv, L., & Rosenblum, S. (2009). Handwriting performance, self-reports, and perceived self-efficacy among children with dysgraphia. American Journal of Occupational Therapy, 63(2), 182-192.
Hamstra-Bletz, L., & Blote, A. (1993). A longitudinal study on dysgraphic handwriting in primary school. Journal of Learning Disabilities, 26, 689–699.
Schenck, C. M. & Amundson, S. J. (2010). Prewitting and handwriting skills. In J. Case-Smith, A. S. Allen & P. N. Pratt (Eds.). Occupational therapy for children, 6th Edition. Toronto: Mosby.
The Understood Team (2014). Dysgraphia: what you’re seeing. Retrieved from:https://www.understood.org/en/learning-attention-issues/child-learning-disabilities/dysgraphia/dysgraphia-what-youre-seeing